Çocuklara cinselliği anlatmak oldukça hassas bir durumdur. Verilen her yanlış cevap, ileride onların cinsel yaşamlarını olumsuz yönde etkileyebilir. Uzmanlar, çocuklara bu konuyu anlatırken net bir dil kullanılmasının altını çizdi ve ailelere önerilerde bulundu.
Cinsel eğitim, doğumdan başlayarak ergenlik dönemine kadar olan dönemi kapsar ve bu eğitime başlamak için belirli bir yaş yoktur. Çocukların cinsellikle ilgili soruları veya cinsel organlarıyla oynamaları, anne ve babaları korkutan bir olgudur. Kız çocuklarına yönelik, “Bacağını ört” veya “Eteğini kapat” gibi söylemler ne kadar masum olursa olsun, bu söylemler, ilerde onların vajinismus sorunuyla karşı karşıya gelmesine zemin hazırlayabilir. Erkek çocukları da cinsel organlarıyla oynadığında onlara söylenen, “Koparırım” veya “Oynarsan düşer” gibi korkutma sözleri, onları gelecekte erken boşalma veya sertleşme sorunlarını yaşayan biri hale getirebilir.
ADIM ADIM 0-6 YAŞ GELİŞİMİ
Doğru Verimeyen Cinsellik Eğitimi Coğukların Cinsel Hayatını Etkiliyor
Aileler cinsellik ile seks eğitimini birbirine karıştırıyor. Bu da, anne ve babada korkulara yol açıyor. Doğru verilmeyen cinsel eğitim ve meraklı sorularına tatminkar yanıtların verilmemesi, çocukta bir yara haline geliyor. Bu durum onun ilerdeki cinsel hayatını sıkıntıya sokabilecek cinsel işlev bozukluklarına neden olabiliyor. Bu da farkında olmadan ailelerin yanlış tutumlarından kaynaklanabiliyor.
Dürüst Olun Ve Ciselliği Sade Bir Dille Anlatın
Genelde çocukların merakı 3-4 yaşlarındayken başlar. Çocuğunuza bu konuyu sade bir dille anlatmanız uygundur. Onlara karşı dürüst olun ve anlaşılmaz bir nokta bırakmayın. Anlatımınızı bilimsel kaynaklardan veya bu konuda yazılmış başvuru kitaplarından yararlanarak desteklediğiniz takdirde bu sıkıntılı durumu rahatlıkta atlatabilirsiniz. Cinsellikle ilgili tüm bilgileri çocuğunuza bir anda anlatmanız kesinlikle doğru olmaz. Tek seferde her şeyi anlattığınızda, fazla bilgi yükleyip çocuklarınızın kafasını iyice karıştırabilirsiniz.
CİNSEL SAĞLIKLA İLGİLİ HER ŞEYİ ÖĞRENİN
Çocuğunuza Cinselliği Anlatırken Dikkat Etmeniz Gerekenler
– Cinselliği konuşmaktan korkmayın. Bunu çocuğunuzun diğer alanlarda olduğu gibi bu alandaki gelişimi için doğal bir süreç olarak görün ve çocuğunuza bu şekilde yaklaşın. – Çocuğunuzu pornografik öğelerden uzak tutmak için televizyon izlediği saatleri kontrol altında tutun ve internet gibi iletişim araçlarına filtreleme sistemlerini uygulayın.
Çocuğunuzla Doğru İletişim Kurmanın Yolları
– Sorularını sormaya başladığı ilk andan itibaren onunla iyi bir iletişim kurun. Ona karşı dürüst olun. “Leylek Hikayesi” anlatmak yerine olanı sade ve anlayacağı ifadelerle aktarın. – Her şeyi hemen anlatmayın ve anlayamayacağı detaylara girmeyin. – Çocuğunuzun sizden farklı bir hayat görüşü olması önemlidir. Bu yüzden cinsellikle ilgili konuları ona aktarırken gerçekten sizin neye inandığınızı da belirleyin. Kendi inançlarınızdan yola çıkarken aile değerlerinizi belirleyin. Çünkü aile değerleri farklılıklar gösterebilir.
Önemli olan belirlediğiniz bu değerleri ona aktarmayı başarabilmenizdir. – Çocuğun soru sormasını bekleyin. Hala soru gelmiyorsa muhtemelen ya sormayı denemiş ama siz algılayamamışsınızdır ya da sizin dışınızda farklı bir kaynaktan sorularının cevaplarını alıyordur. Bu durumu iyi gözlemleyin ve uygun ortamı kollayarak bazı konuları o sormadan siz anlatın. – Sorularına verdiğiniz cevaplarda onun yaşını temel alın. Merakını giderirken kafasını da karıştırmayın.
Sorduğu bir soruyu cevaplamak için doğru kelimeleri bulamıyorsanız o zaman “Bana biraz izin ver sana en kısa zamanda yanıt vereceğim” diyerek zaman kazanın. Doğru kaynaklardan yararlanarak veya bir cinsel terapiste danışarak bilgilerinizi doğrulayın. – Çocuğunuzun cinselliği akranlarından öğrenmesi yanlış olabilir çünkü aldığı bilginin ne kadar doğru olduğunu bilemezsiniz. Bu nedenle onunla konuşurken, bazı konuların özel olduğunu ve herkesle konuşulmaması gerektiğini vurgulamanız yararlı olacaktır. Merakını sizinle gidermesini sağlamak için de “Sorun varsa bizimle rahatça paylaşabilirsin” demeniz etkili olur. – Çocuklar genellikle öğrendiklerini arkadaşlarına veya kardeşine uygulama eğilimi içine girmezler çünkü hormonları bir yetişkin kadar gelişmiş değildir.
Bu nedenle anlattıklarınızı oyunlarına malzeme yapacaktır. Ancak tepki verildiğini fark ederse oyunlarını artırabilir. Arada bir süreci takip etmeniz iyi olur. – Kız çocuklarına annelerinin, oğlan çocuklarına babalarının cinsel eğitim vermesi gerektiği algısı yanlıştır. Doğru olan, çocuk kime sormuşsa onun veya ebeveynin birlikte yanıtlamasıdır. Önemli olan bunu doğal bir süreç olarak ve çocuğun daha da ilgisini çekecek bir hale getirmeden geçirmektir. – Asla çocuğunuzla yatağınızı paylaşmayın. Mutlaka onun kendine ait bir yatağı olmalıdır. Bazen kısa süreli olarak birlikte uyumak istemesini çok nadir durumlarda geri çevirmeyin ama yatağına geri dönmesi gerektiğini mutlaka ona söyleyin. – Odaların özel olduğunu ona anlatın. Sizin odanıza girerken oranın tıpkı kendisininki gibi özel olduğunu ve odaya girerken izin alması gerektiğini vurgulayın. Eğer odanıza izinsiz girmeye devam ediyorsa bu durumun hoşunuza gitmediğini ona söz ve davranışlarınızla hissettirin.
– 3-4 yaşından sonra onunla çıplak banyoya girmeniz doğru bir davranış olmaz. Yetişkinin vücut ölçüleri ile kendisininkini karşılaştıran çocuğun kafası karışabilir. Banyonun mahremiyet alanı olduğunu ona hissettirin ve siz de onun mahremiyetine saygı duyun. – Çocuğunuza cinsel organını başkasına göstermenin yanlış bir davranış olduğunu söyleyin.
6-9 Yaş Aralığı: Okul Çağı
- Hangi gelişim evresindeler?
Bu yaş aralığındaki çocukların soyut düşünme becerileri gelişmiştir, bu yüzden yaşamın gerçeklerini merak ederler. Bazıları “Bebekler nereden gelir?” diye sorar, bazıları “Seks/sevişmek ne demek?” diye sorar. (“Sevişmek, birbirini seven iki yetişkinin birbirine karşı olan hislerini bedensel yollarla göstermesidir”) Bu sorular, çocukların kavramları daha iyi anlamalarını yardım edecek konuşmaları yapabilmek için mükemmel fırsatlardır.
Neyi bilmeye ihtiyaçları var?
Bu yaş aralığındaki çocuklarda baskın olan ihtiyaç anatomilerine, var oluşlarına ve insanoğlunun sahip olduğu özelliklere dair rasyonel bilgiler edinmektir. Farklı bir sosyal ortama girmek, okul ortamı ve kurulan arkadaşlık ilişkileri merak edilen konuların artmasında etkili olur. Bu yüzden çocuklar ebeveynlerini şaşırtacak sorular sorabilirler.
Ne şekilde konuşmak gerekir?
- Var olan merak tatmin edilmediğinde çocuklar yanlış kaynaklara yönelebilirler. Bu yüzden ortaya çıkan fırsatları değerlendirme fırsatını kaçırmamaya çalışın.
- Bazen sorduğu sorular karşısında hazırlıksız yakalandığınızı düşünebilirsiniz. Böyle anlarda ona açıkça “Bu konuyu bana sorman beni çok memnun etti. Bana güvendiğin için teşekkür ederim. Ancak bunu sana en uygun şekilde anlatabilmek için biraz zamana ihtiyacım var.” diyebilirsiniz.
- Sevişme konusunu anlatırken kişiler arasındaki sevgiyi vurgulamak ve bunun yetişkinler tarafından kullanılan bir tür sevgiyi gösterme biçim olduğunu belirtmek önemlidir.
- Bazı çocuklar ise cinsellik hakkında soru sormayabilir. Bu sessizlik, cinselliğin bir “tabu” olarak öğretilmesinden veya çocuğun bunun ayıp olduğunu düşünmesinden kaynaklanabilir. Bu gibi durumlarda üremeyi anlatan çocuk kitaplarından faydalanılabilir.
9-12 Yaş Aralığı: Ön Ergenlik Dönemi
- Hangi gelişim evresindeler?
9-12 yaş aralığındaki çocuklar, hemcinsleriyle kurduğu arkadaşlık ilişkileriyle meşguldürler, cinsellik konusundan konuşmaktan pek hoşlanmazlar. Seks onlar için iğrenç bir şeydir. Bu yaşlardaki birçok çocuk zaten her şeyi bildiklerine inanırlar ve anlamlarını tam olarak bilmeseler de sık sık argo sözcükler kullanırlar. “Ön ergenlik” olarak adlandırılan bu dönemde hormonla değişiklikler yavaş yavaş başlar, bu yüzden odak bedensel ve duygusal değişiklere kayar.
Neyi bilmeye ihtiyaçları var?
Bu yaş aralığındaki çocuklar, bedenlerinde olan ve olacak değişikler (sivilce, bedenin kıllanması, kızlar için göğüslerin belirginleşmesi ve regl olmak, erkeklerin için sesin kalınlaşması, bıyıkların çıkması) hakkında ön bilgiye ihtiyaç duyarlar.
Ne şekilde konuşmak gerekir?
– Yaşamaya başladığı fiziksel değişiklerin normal olduğunu, fakat herkes için aynı hızda olmayabileceğini belirtin, bunu duymak onu rahatlatabilir.
– Bedensel değişiklerle beraber gelen/gelebilecek duygusal değişikler (yalnız kalma isteği, mutsuzluk, isyan etme isteği gibi) hakkında konuşulması süreç için faydalı olacaktır. Çocuğunuz sizinle göz kontağı kurmak zorunda olmadığından, araba yolculuğu bu konuyu konuşmak için verimli bir yer olacaktır.
13-18 Yaş Aralığı: Ergenlik
- Hangi gelişim evresindeler?
Bu dönemde büyük değişiklikler yaşanır, hormonlar üst düzeyde çalışır. Buna karşın arkadaşlık ilişkileri farklı boyuta taşınmaya başlar; hoşlanmalar, flörtler ve yaşanan romantik ilişkilerin cinsellik boyutu zihni yoğun şekilde meşgul eder. Hatta bu meşguliyet, derslere odaklanmayı ciddi anlamda zorlaştırabilir.
- Neyi bilmeye ihtiyaçları var?
Tüm güçlü gözükseler de, ebeveynlerinden yardım istemekten kaçınsalar da, hala ebeveynlerinin desteğine ve yol göstericiliğine ihtiyaç duyarlar. Ebeveynleriyle cinsellik hakkında konuşmak tuhaf gelse de, özellikle hemcinslerinden aldıkları öğütler, ebeveynin kendi ergenlik deneyimlerden bahsetmesi süreci kolaylaştıran unsurlar olacaktır.
- Ne şekilde konuşmak gerekir?
– Bu yaş aralığındaki çocuğunuzun dizilerde ve filmlerde gördüğü hayatların gerçek olmadığını ve bu yaştaki gençlerin çoğunun cinsel açıdan aktif olmadığını vurgulayın. O, dizi/film izlerken ona eşlik etmek ve bir sohbet ortamı yaratmak, izlediklerinden ne anladığını öğrenmek açısından faydalı imkânlardır.
– İlk cinsel deneyimini yaşaması konusunda çevresinin – özellikle arkadaşlarının – baskısını önemsememesinin, kendini hazır hissetmeden bir şey yapmamanın en doğrusu olduğunun ve seksin sadece fiziksel bir deneyim değil; sevgi, yakınlık, güven gibi unsurlarını içeren bir ilişki içinde deneyimlenmesi gerektiğinin altını çizin.
– Olası bir cinsel deneyim öncesinde dikkat edilmesi gereken noktalar hakkında ön bilgilendirme yapmaktan çekinmeyin. Doğum kontrol yöntemlerini ve prezervatif kullanmanın önemini net bir şekilde açıklayın. Araştırmalar iyi bilgilendirilmiş gençlerin ilk cinsel deneyimlerini daha geç yaşta yaşadıklarını ve korunma yöntemlerine daha fazla dikkat etme eğiliminde olduklarını göstermektedir.
– Yaşadığı ilişkilerden ve birine karşı hissettiği duygulardan bahsettiğinde, onu yargılamadan dinlemeye özen gösterin. Sizi endişelendiren durumlarda, endişelenme nedenlerinizi sakince onunla paylaşın. Sakin ve anlayışlı tutumlar, çocuğunuzun yaşadıklarını sizinle paylaşma ihtimalini arttırdığını unutmayın.
– Son olarak, – birçok konuda olduğu gibi – cinsel eğitim konusunda da gerekli bilgilendirmeyi, uyarıları yaptıktan ve davranışlarının sorumluluğunu alma becerisini kazanmasında çocuğunuza yardım ettikten sonra, ona güvenmekten başka yapabileceğiniz bir şey yok. O, hala sizin çocuğunuz olsa da büyüyor, size olan ihtiyacı günden güne azalsa da hala sizin orada olduğunuzu bilmeye ihtiyacı var; diğer bir deyişle hala size ihtiyacı var.
