Gelişim çocuktan çocuğa farklılık gösterir. Ancak genel olarak bazı gelişim milatlarının tamamlandığı dönemler vardır. Bu yazımda 0-5 yaş aralığındaki bebek ve çocukların belli başlı motor gelişimi, dil gelişimi, kavramsal gelişimleri ve sosyal/duygusal gelişimleri
Bebek ve çocuk gelişiminde doktorların takip ettiği kilit kavramlar
- Motor Gelişimi: Motor gelişimi büyük motor gelişimi ve küçük motor gelişimi şeklinde ikiye ayrılır. Büyük motor gelişimi oturma, ayakta durma, yürüme, koşma, dengede durma ve pozisyon değiştirme gibi aktiviteleri yapmaya yarayan kas gruplarını kullanabilmektir. Küçük motor gelişimiyse, yeme, yazma-çizme, kıyafet giyme gibi el ve parmaklardaki daha küçük kas gruplarını çalıştıran ve incelik isteyen hareketleri içerir.
- Dil Gelişimi: Beden dili ve mimikleri kullanarak isteklerini anlatma, başkalarının ne dediğini anlama, konuşma ve iletişim kurma gibi becerileri içerir.
- Kavramsal Gelişim: Öğrenme, anlama, problem çözme, mantığa bürüme ve hatırlama gibi düşünme becerileriyle ilgilidir.
- Sosyal ve Duygusal Gelişim: Başkalarıyla iletişim kurma, aile/arkadaş/öğretmenlerle ilişki kurma, işbirliği yapma, duruma göre farklı duygular gösterebilme, başkalarının duygularına önem verme gibi konuları kapsar.
1. Ay
Beslenme
Yeni doğan bebeğiniz için en ideal besin anne sütüdür. Yeni doğan bebeğiniz, 24 saat içinde 8-12 defa, yani 2-3 saatte bir beslenmek isteyebilir ama bu sıklık giderek azalır. Meme temizliğiniz için sadece su kullanın. Bebeğinizi, kucağınızda yüzü size dönük olacak şekilde tutun. Meme ucunu bebeğin yanak veya alt dudağına değdirip ağzını açmasını sağlayın ve memeye tutturun. Emerken sadece meme ucu değil, çevresindeki koyu renkli bölüm de bebeğinizin ağzının içinde olmalıdır. Aksi halde, emme meme başında çatlaklara yol açar ve canınız yanar.
Uyku
Genellikle günde 15–18 saatini uykuda geçirir. 4 saatte 30 dakika kadar uyanık olabilir. Gece ve gündüz farkını bilmez. Bebeğinizi uyurken yan veya sırtüstü yatırın. Gece ve gündüzün farkını anlaması için ona destek olun. Gündüz uyanık olduğunda onunla oynayın, konuşun, uyarı vermeye çalışın. Gece ise mümkün olduğunca sessiz olun, bebeğinizi fazla uyarmayın, onunla oynamayın.
Fiziksel gelişim
Kol, bacak ve el hareketleri reflekslerden oluşur. Elleri genellikle yumruk şeklindedir. Nesnelere bakar ama onları almaya çalışmaz. Oyuncağı ya da çıngırağı kavrayabilir ancak çok fazla elinde tutamaz, düşürür.
Sosyal gelişim
Göz teması kurmaya başlar. İnsan sesi duyduğunda tepki verebilir. Birini sıkıca tutabilir ve karşısındakinin yüzünü incelerken sessizleşir. Annesinin sesini ve kokusunu tanır.
2. Ay
Beslenme
Büyümesinde hızlı bir artış olur, buna bağlı olarak beslenme talebinde bir artış olacak ve beslenmesi düzene oturacaktır. Kilo alımı normal ise her istediğinde besleyebilirsiniz ancak ek gıdaya geçmeyin.
Uyku
Artık gündüzleri daha fazla uyanık kalmaya, geceleri daha uzun süre uyumaya başlayacak. Yaklaşık 7 saat kadar uyuyabilir. Gece beslenmelerinde onunla oynamayın ve konuşmayın ki, uyanık kalmasın. Uyurken farklı pozisyonlarda yatmaya başlayacaktır; ancak 2. ayda sırtüstü veya kafası bir yana dönük yatması daha sağlıklı.
Fiziksel gelişim
Reflekslerin bir kısmı kaybolur ve hareketleri daha istemli hale gelir. Birkaç saniye de olsa başını dik tutabilir. Kasları gelişir, nesneleri 1-2 saniyeliğine elinde tutabilir. Ellerini ve kolları çok fazla hareket ettirir. Gözleri ile hareket halindeki bir cismi takip edebilir.
Sosyal gelişim
Yanında birinin olmasından mutlu olur ve sevincini gösterir. Kucağa alındığında veya birinin sesini duyduğunda sessizleşir. Çevresindekilerle etkileşim halinde olduğunda daha fazla uyanık kalır. Emme içgüdüsü çok gelişir ve eline aldığı her şeyi ağzına götürür. Bebeğiniz sizi tanımaya başlar ve ilk kez gülümser.
3. Ay
Beslenme
3. ayda da anne sütü vermeye devam edin. Sütünüzün yetmediği durumlarda mama verebilirsiniz. Ancak doktorunuza danışmadan katı gıdalara geçmeyin.
Uyku
3. ayın sonuna kadar ara ara uyansa bile geceleri 10 saate kadar uyuyabilir. Sabahları 6’da belki daha bile erken uyanabilir ve gün içinde 2-3 kez kısa da olsa uyur. Öğleden sonra 2 saatten fazla uyumamalılar.
Fiziksel gelişim
Karın üstü yatarken kol ve dirseklerinden destek alarak 5–10 saniyeliğine vücudunu kaldırabilir. Eğer desteklerseniz kucakta oturabilir. Mimikleri ve çıkardığı sesler güçlenir. Yakalama refleksi kaybolabilir ve elleri hep açık vaziyette durur. Nesneleri tutmak ve sallamak ister. Elleri ile yüzüne ve gözlerine dokunarak kendini tanımaya çalışır.
Sosyal gelişim
Ailesini ve yakınlarını ayırt etmeye başlar. Annesine ve babasına daha farklı davranır. Çok kolay güler ve ağlaması azalır. Canlı renklerdeki oyuncaklara karşı ilgisi fazla olur. Yalnız kalmak istemez.
4. Ay
Beslenme
Bebeğinizin boy ve kilo gelişimi iyi ise sadece anne sütü verin; eğer gelişimi iyi değilse doktorunuz 4. ayda yoğurt, kaşık mama ve meyve püresi gibi katı gıdalara geçmenizi önerebilir. Bir öğünde tek yeni gıdaya geçin. Böylece katı gıdaya alışmasını kolaylaştırabilirsiniz. Yeni gıdalar beslenmesinin bir parçası haline geldiğinde, anne sütü veya formül sütü almayı giderek azaltacaktır. Bu dönemde katı gıdaları sütten önce vermek önemlidir. Sıvı mamalar çok doyurucu olduğundan önce bunu alırsa sıra katı gıdaya gelince yemek istemez. Zamanla bebeğinizin öğün sayısı dörde düşecek ama buna ek olarak yatmadan önce süt isteyecektir.
Uyku
4. ayda bebeğiniz nihayet gece boyunca uyumaya başlayacaktır. Gece uykuları 11 saate kadar çıkabilir. Gün içinde ise 2-3 saat daha uyur. Bebeğinizin daha kolay dalabilmesi için yorgunluk belirtileri göstermeye başladığında yatağına yatırın. Böylece hem daha rahat uykuya dalar hem de kendi kendine uyumaya alışır.
Fiziksel gelişim
Sırtüstü pozisyondan yüzüstü pozisyona, yüzüstü pozisyon da sırtüstü pozisyona geçebilir. Destek verildiğinde oturabilir ve başını dik tutabilir. Yatağında dönebilir. Bir nesnenin düştüğü yere bakabilir ve odaklanabilir. Banyoda el ve ayaklarını çırpabilir. Diş çıkarmaya başlayabilir.
Sosyal gelişim
Mutlu olduğunda bunu belli eder ve güler, oyunu bozulduğunda ağlamaya başlar. Aynada kendini inceler, aynadaki yansıması hoşuna gider ve gülümser. Onunla konuştuğunuzda cevap vermeye çalışır. Etrafındakilerle ilişki kurmak için sesler çıkarır.
5. Ay
Beslenme
Bebeğinizin emme isteği 5. ayda artacaktır. Bunun nedeni katı gıdaya geçilmesinden dolayı biberon ve memenin az verilmesidir. Bebeğiniz yeni tatlara alıştıkça bunları daha çok sevmeye başlayacaktır. Doğum öncesinde sizden aldığı demir 5. ayda tükenmiş olur. Bu aydan itibaren bebeğinize demir takviyesi yapılması çok önemlidir.
Uyku
Bebek yeni geliştirdiği motor becerilerini denemek için sabahları erkenden uyanır. Uyandığı zaman bir süre yatağında kendi kendine oynuyorsa, akşam yatırırken yatağına sevdiği oyuncaklardan birkaç tanesini koyabilirsiniz.
Fiziksel gelişim
Oturma pozisyonuna getirildiğinde kafasını dengeler ve dik tutar. Elleri ve ayaklarını açıp kafasını kaldırarak “uçak” hareketini yapmaya başlar. Ayağını rahatça ağzına götürebilir. Objeleri daha kolay kavrar. İki eliyle biberonu kavrayabilir.
Sosyal gelişim
Bazı sessiz ve sesli harfleri bir araya getirerek heceler oluşturmaya başlar. Dikkat çekmek için güler ve sesler çıkarır. Sesleri ve hareketleri taklit etmeye çalışır. Yakın çevresini tanır ve yabancılara tepki gösterir.
6. Ay
Beslenme
Bebeğiniz farklı katı besinlerden farklı vitaminler alır ve vücudunun süt ihtiyacı giderek azalır. Bebeğiniz 1 yaşını doldurana kadar inek sütü vermeyin. Domates, yumurta akı, portakal suyu gibi gıdalar alerji riski yüksek olduğundan 1 yaşı dolana dek verilmemelidir.
Uyku
6. ayda bebeğiniz 12 saati gece olmak üzere toplam 14 saat uyur. Diş çıkardığı için bu dönemde geceleri ağlayabilir. Uyku saati için artık bir düzen oluşturmaya başlayabilirsiniz. Eğer sallayarak uyutursanız kendi başına uykuya dalmayı öğrenemez.
Fiziksel gelişim
Yüzüstü yatarken bacaklarını hareket ettirerek emeklemeye çalışır. Kafasını serbestçe hareket ettirebilir, vücudunu istediği yöne çevirebilir. Parmaklarıyla kendi yemeğini yemek hoşuna gider. İlk dişi patlayabilir. Sırtüstü yatarken dönerek oturur pozisyona geçebilir.
Sosyal gelişim
Ruh halinde ani değişiklikler olabilir. Nesneleri uzun süre inceleyebilir. F,v,s,z gibi sessiz harfleri çıkarmaya başlar. Farklı iki nesneyi kıyaslayabilir. Çiğnemek için sert ve soğuk nesneleri ağzına götürür.
7. Ay
Beslenme
Bebeğin emmesi, kilo alması ve büyümesi iyi ise bu ayda alacağı proteinin büyük bir kısmını anne sütünden alması daha iyidir. Yavaş yavaş çeşitli tatlara alıştırılabilir, yanınızda iken kolay parçalanıp dağılmayan bisküviler veya ekmek kabuğu eline verilebilir. Hazır meyve suyu, kolalı ve gazlı içecekler, tatlandırılmış yiyecekler bebeğiniz için uygun değildir. Eğer biberonla besleniyorsa, ağzında biberonla uyumamasına dikkat edin. Yemek zamanı sofraya birlikte oturun ve eline bir şeyler verin, artık kaşık tutmaya başlayabilir, bardağı ağzına götürüp su içmeye çalışabilir.
Uyku
Gece boyunca sabaha kadar hiç uyanmadan uyuyabilir; diş çıkarması başladı ise dönem dönem ağlayarak uyanabilir. Mümkünse yatağından almadan belki yanına uzanarak tekrar dalmasını sağlayın, eğer kucağınıza alırsanız tekrar uykuya dalması zor olabilir.
Fiziksel gelişim
Emeklemeye başlar. Kendine özgü bir emekleme stili olabilir, her bebek 4 uzvuyla emekleyecek diye bir kural yoktur. Koltuk veya kanepe yanına gidip yavaş yavaş ayakta durabilir, her gördüğü nesneye uzanır, almaya çalışır, her nesneyi ağzına götürerek onu tanımaya çalışabilir. Dengesi iyice gelişir ve oturmaya başlayabilir.
Sosyal gelişim
Yavaş yavaş sosyal olaylara katılmaya çalışır, kelimeleri taklit etmeye çalışır. Çok meraklıdır, merakla araştırır, ilerler, dokunur ama elini hızlıca geri çeker. Yanınızdan kısa süreliğine ayrılıp tekrar geri döner, sizi tekrar gördüğünde çok mutlu olur ve bu mutluluğunu belli eder. Parmaklarını kullanabilir, baş ve işaret parmağı ile nesneleri almaya çalışır. Düşünme muhakeme yetileri gelişir. Bir objeye ulaşmak istediğinde eğer ona ulaşamıyor ise ulaşabilecek yolları arar, pes etmez. Hoşnutsuzluğunu size gayet açık bir şekilde ifade eder.
8. Ay
Beslenme
Hala kilo alımı iyi ise emzirmeye devam edin. İlk kez vereceğiniz yiyecekleri açken verin. Dişlerini kaşıyıp rahatlaması için sebze ve meyve dilimlerini eline verin, sizin gözetiminizde kemirmesine izin verin. Eğer mevsimi ise domates yedirmeye başlayabilirsiniz; ama alerji yaparsa hemen kesin. Yavaş yavaş kendi özgürlüğünü kazandığı için size bazı gösteriler yapacaktır, daha önce zevkle yediği yemekleri birden reddedecektir. Hiç moralinizi bozmayın biraz ara verip tekrar deneyin. Dönem dönem tabağı önüne koyup kendisini yemesine izin verin. Yavaş yavaş sebze çorbasının içine kırmızı et ekleyin.
Uyku
Uyku saatleri bir önceki aylara göre zaman olarak biraz kısalabilir. Kendi yatağında uykuya dalmasını öğretin ve çok zorda kalmadıkça oradan almayın.
Fiziksel gelişim
Emeklemesi hızlanır, yardımsız oturabilir ve kendini yukarı doğru çekerek ayağa kalkabilir. Oyuncaklarını baş ve işaret parmağıyla tutup onu incelemeye başlar, altına üstüne bakar. Evde kendi boyundaki koltuklara ve kanepelere tırmanmaya çalışır.
Sosyal gelişim
Çok meraklıdır, etrafındaki her şeyi inceler, vurur, fırlatır, döker. Başkaları ile oynamayı sever. Artık ne istediğini bilir, hedefe kilitlenir, eğer önüne bir engel çıkarsa çok sinirlenir ve tepki verir. Kişiliği gün be gün gelişir. Geçmişi hatırlayabilir, geçmişteki deneyimleriyle davranışlarını şekillendirir. Anneye olan ilgisi artar, gözünün önünden ayrılmasını istemez, ayrılık korkusu başlar. Artık devamlı anne-baba ve kardeşlerini izleyerek onları taklit eder. Dünyada nasıl davranması ve yaşamasını öğrenmeye çalışır.
9. Ay
Uyku
Uykusu biraz daha düzenlidir, saat olarak süresi azalabilir. Akşam 9’dan sonra uyur.
Beslenme
Artık sofraya oturup özellikle taze besinlere denemesine fırsat verin, beraber yemeğinizi yiyin. Her gün bir önceki güne oranla pütürlü yiyecekler verin, yavaş yavaş çiğneme yutma koordinasyonunu öğrensin, Mönünüze balık ekleyin. Dip balıklarından ağır metal içerdikleri için kaçının.
Fiziksel gelişim
Çok daha güzel emekler, baş ve vücut kontrolünü çok rahat sağlar, ayağa kalkar. Nesneleri rahatlıkla kavrar ve oynar. Birbirine benzeyen oyuncakları ayırır, küplerle oynayabilir. Nesneler arasındaki ilişkiyi kurar kumandayı televizyona doğru tutarak açamaya çalışır, cep telefonunu kulağına götürür, kavanozları açıp kapatabilir, ipad’i açmasını becerebilir. ‘Getir, götür, al, ver’ gibi basit cümleler kurabilir. Yürüme denemelerine başlayabilir, 1-2 saniye tay tay durabilir, koltuk etrafında sıralayabilir.
Sosyal gelişim
Anne, baba, abi, korktum gibi tek tük kelimeler söyleyebilir. İlişkilendirmeyi öğrenebilir, hadi dışarı deyince ayakkabıları gösterebilir, kapıyı işaret edebilir, hadi yemek yiyelim deyince kendini ona hazırlayabilir. Soyut şeylerden korkabilir, ani seslerden irkilebilir. Onu rahatlatmaya çalışın, elektrik süpürgesi sesinden korkuyorsa o sesin süpürgeden çıktığını öğretin. Bütün ilginin üstünde olmasını ister, alkışlamayı öğrenir, bir şeyi başardığında alkışlanmak ister.
10. Ay
Uyku
Gece uykusu artık gayet düzenlidir, bütün gece rahat uyuyabilir,
Beslenme
Sizinle birlikte sofrayı oturup yemeğini yer. Meyveleri soyup eline verin, pütürlü yemeğe alıştırın,
Fiziksel gelişim
Mobilyalara tırmanır, merdiven çıkabilir. Daha çok evdeki eşyalarla oynamayı sever, tüm çekmeceleri boşaltır, evinizde saksılı çiçek varsa topraklarını büyük bir zevkle etrafa saçar, kendi soyunup- giyinmek ister, giyinirken size yardımcı olur.
Sosyal gelişim
Etrafındakileri taklit eder, ses tonlarını, mimiklerini ve tepkilerini tekrarlar, sizden gördüklerini aynen yapmaya çalışır, kendini beslemeye çalışır. Müzikten hoşlanır, müzik duyunca sallanmaya başlar. Olayları artık iyi kavrar, yani giyinince dışarı çıkacağını, anne evde mutfakta yemek hazırlarken sofraya oturulacağını anlar. Yapmak istediği ile yapması gereken arasında bocalar.
11. Ay
Uyku
Uykusu düzenlidir, akşam yatmadan önce banyo yaptırır yatırırsanız sabaha kadar hiç uyanmadan uyuyabilirler.
Beslenme
Aile sofrasına oturtun. Küçük porsiyonlar halinde yeni yiyecekler deneyin. Kendisini beslemesine izin verin. Her gün pütür oranını artırın, gerektiği yerde yardımcı olun.
Fiziksel gelişimi
Baş ve işaret parmaklarını çok iyi kullanır, şekil ve boyutlar dikkatini çeker, aralarındaki küçük farkları ayırt edebilir. Küplerle oynar, küçük parçayı büyüğün içine sokup çıkarabilir. Tutunarak ayakta değişik pozisyonlar dener, tek ayaküstünde durabilir, parmak ucunda yükselebilir. Çoraplarını çıkarabilir, tekrar giymek için deneyebilir, bardaktan 3-4 yudum içebilir.
Sosyal gelişimi
Doğruyu ve yanlışı ayırt etmeyi öğrenir, doğru yaptığında sizden takdir bekler. İstediği bir şeyi kendisi yardımsız yapmaya çalışır, bazen sizi kolunuzdan tutup istediği bir şeyi yaptırmak için zorlar. Kelime hazinesi giderek artar, ‘Anne nerede? Baba gitti.’ gibi cümleler kurmaya başlar.
12. Ay
Uyku
Bir önceki aydan farklı değildir.
Beslenme
Sofraya oturun, ona özgürlük tanıyın, kendi kendine yemesine izin verin. Kendi tek tip yemek seçebilir, herkesin beslenme alışkanlığı farklıdır, bazı bebekler 2-3 çeşit ve günde 5-6 öğün yiyebilir, bazıları da 2-3 öğün ve tek tip yiyebilir, çok fazla zorlamayın ona saygı duyun. Kilo ve boy gelişimi iyi ise çok dert etmeyin. Yavaş yavaş pastörize inek sütüne sulandırarak vermeye başlayabilirsiniz.
Fiziksel gelişimi
Artık yürümeye başlayabilir, yürümeye başladığında yürüme yerine koşmayı tercih edecektir. Oyuncak tercihinde bulunabilir. En sevdiği bir iki oyuncağı vardır, hep onlarla oynamayı tercih eder. Hep sizi takip eder ve yaptığınız her şeyi beynine kaydeder. Bebeğinizin nasıl gelişmesini istiyorsanız onun yanında o şekilde davranın. Giyinip soyunmaktan hoşlanır. Topla oynamaya başlayabilir.
Sosyal gelişimi
Yavaş yavaş yaşıtlarıyla ilgilenmeye başlar, onlarla oyun oynamaktan zevk alır; fakat paylaşma mefhumu hala gelişmemiştir. Duygulanımı gelişmiştir eğer bir şey yaptığında ona gülmüşseniz çok hoşuna gider ve tekrar tekrar yapıp sizin tepki vermenizi ister. Top oynayabilir, ona gidip kibarca isterseniz verir, eğer sertçe isterseniz vermez. Verdiğiniz basit komutları yerine getirebilir. Çocuklu ailelerle bir araya gelirseniz sosyalleşmesi daha hızlanır.
İkinci Yıl Gelişimi
Uyku
Bir yaşını tamamlayan çocuklar genellikle gündüzleri 1-2 saat geceleri ise 12 saat kadar uyurlar.
Beslenme
İkinci yılda büyüme hızı yavaşlar, iştah azalır. İlk yıl oluşan yağlar aşırı hareket sonucu erir. Beslenme olarak evde pişen her şeyi bebeğinizde yiyebilir (sebzelerden patlıcan-bakla ve sakatatlar hariç), haftada en az 3 gün kırmızı et (tercihan kuzu), bir gün de balık tüketimine özen gösterilmelidir.
12-15 ay arası
Birçok bebek ilk doğum gününe yakın yürümeye başlar. Bazıları da 15 aylığa kadar yürümeyebilir. Aşırı hareketli ve korkusuz çocuklar erken yürüme eğilimindedirler, aşırı korunan (aile tarafından) çocuklar daha geç yürürler. Bebeğinizin erken yürümesi diğer bebeklerden daha üstün olduğu anlamına gelmez.
- Motor gelişimi: Tek başına yürür, merdiven tırmanabilir,
- Nörolojik gelişimi: 3 küp ile kule yapabilir, boya kalemi ile düz çizgi taklit edebilir, bardak içine ufak partikülleri atabilir.
- Dil gelişimi: Kendi dili vardır, basit komutları yerine getirebilir, sık oynadığı oyuncakların isimlerini söyleyebilir (top …vs)
- Sosyal gelişimi: İstek ve ihtiyaçlarını göstererek belli edebilir, ebeveynlerini kucaklayabilir.
15-18 ay arası
- Motor gelişimi: Dik bir şekilde koşabilir, küçük bir sandalyeye oturabilir, sadece bir eliyle tutunarak merdiven çıkabilir, çekmeceleri ve çamaşır sepetlerini keşfe çıkar.
- Nörolojik gelişimi: 4 küp ile kule yapabilir, kalem ile karalama yapabilir, dikey çizgi çizebilir, şişeden küçük partikülleri dışarı çıkarabilir.
- Dil gelişimi: Ortalama 10 kelime öğrenebilir, resimleri tanıyabilir, vücudunun bazı parçalarının isimlerini bilebilir.
- Sosyal gelişimi: Kendi kendine yemek yiyebilir, problem halinde çözüm arayabilir, altına çişini veya kakasını yaptığında rahatsızlık duyup yardım isteyebilir. Ebeveynlerini öpebilir.
18-24 ay arası
- Motor gelişimi: Düzgün bir şekilde koşabilir, merdiven inip, çıkabilir, her seferinde bir adım atabilir, kapıyı açabilir, mobilyalara tırmanabilir, zıplayabilir,
- Nörolojik gelişimi: 7 küp ile kule yapabilir, daire çizebilir, yatay çizgiyi taklit edebilir (üzerinden geçebilir), kağıt katlamayı taklit edebilir.
- Dil gelişimi: 3 kelimeyi yan yana getirebilir (özne, yüklem, fiil)
- Sosyal gelişimi: Kaşığı güzel tutabilir, yaptığı her şeyi hemen söyleyebilir, soyunmaya yardımcı olur, resimli hikayeleri dinleyebilir.
2-5 Yaş Arası Gelişimi
Bu döneme okul öncesi dönem diyoruz. İkinci yaşın bitimiyle besin gereksinimi ve iştah azalmasıyla birlikte beden ve beyin gelişim yavaşlar. Bu dönemde yıllık ortalama 2 kilo alır ve 7 cm uzar. İlk yıllarda belirgin olan göbeğimiz bu dönemde küçülür ve vücudumuz ince uzun bir hal alır. Fiziksel enerji zirve yapar ve uyku ihtiyacı azalır, genellikle 11-13 saat uyurlar, gündüz bazen bir kez uyurlar, çoğunlukla uyumazlar. Görme keskinliği 3. Yaşında 20/30 gibi, 4. Yaşında 20/20 olur. Üçüncü yaşında 20 adet dişi tamamlanmıştır. Genellikle (ırk ve kültürlere göre çok farklılık gösterir) çiş kontrolü başlar, peşinden kaka kontrolü gelir, kızlar erkeklere oranla bu kontrolü daha önce sağlarlar
24-30. ay arası
- Motor gelişimi: Merdivenleri durmadan çıkabilir (aynı basamağa 2 ayağıyla basmadan)
- Nörolojik gelişimi: 9 küple kule yapabilir, yapay ve dikey çizgilerin üzerinde geçebilir; fakat onları hiç kesiştirmez, dairenin üzerinden çizebilir, kapalı şekiller yapabilir
- Dil gelişimi: Kendisini ifade edebilir, ben, sen diye adlandırabilir,
- Sosyal gelişimi: Eşyaları etrafa saçar, genelde oyun oynamak ister.
30-36 ay arası
- Motor gelişimi: Üç tekerlekli bisiklet kullanabilir, kısa süreli tek ayaküzeri durabilir.
- Adaptif gelişim:10 küple kule yapabilir,3 küp ile köprü yapabilir, daireyi kopya edebilir, çizgileri kesiştirerek şekiller yapabilir.
- Dil gelişimi: Yaş ve cinsiyetini bilebilir, 3 adet objeyi doğru olarak söyleyebilir, üçe kadar sayabilir veya 6 heceli kelimeleri tekrarlayabilir.
- Sosyal gelişimi: Basit oyunlar oynayabilir (diğer çocukların yanında), giyinmeye yardımcı olabilir (düğmeleri açmak, ayakkabıyı giymeye çalışmak gibi) ellerini yıkayabilir.
36-48 aylar arası
- Motor gelişimi: Tek ayak üzerine sıçrayabilir, başından yukarı topunu atabilir, resimleri kesmek için makası kullanabilir, iyi tırmanır.
- Adaptif gelişim: Modellerden köprü yapmasını taklit edebilir, 5 küpten kapı yapmasını taklit edebilir, çapraz ve kareyi bakarak çizebilir, çöp adam çizebilir, iki hattı isimlendirebilir (uzun, kısa),
- Dil gelişimi: 4’e kadar doğru olarak sayabilir, hikaye anlatabilir.
- Sosyal gelişimi: Soysal etkinleşmenin başlangıcı olarak birçok arkadaşıyla beraber oynayabilir, tek başına tuvalete gidebilir.
48-60 ay arası
- Motor gelişimi: Sek sek oynayabilir
- Nörolojik gelişimi: Üçgeni bakarak çizebilir 2 ağırlık veya uzunluğu söyleyebilir (ağır, hafif, uzun-kısa)
- Dil gelişimi: 4 rengi doğru olarak söyleyebilir, 10 hecelik cümleleri tekrarlayabilir, 10’a kadar doğruca sayabilir.
- Sosyal gelişimi: Soyunup giyinebilir, kelimelerin manalarını sorabilir, ev içinde rolünü oynayabilir.
