Rotavirüs (Rota virüsü) çocuklarda ve yetişkinlerde sık görülen, yüksek bulaşıcılığa sahip bir virüstür. Hastalığın en yaygın belirtisi ağır ishal olduğundan, bu virüsün dehidrasyona (sıvı kaybı) neden olma ihtimali yüksektir.
Bebek ve çocuklarda görülen ishal vakalarında en sık rastlanan nedenin rotavirüs enfeksiyonu olduğu söylenebilir. Bu virüse karşı aşılanma yapılması mümkündür, ancak Dünya Sağlık Örgütü’nün 2013 yılında yayınladığı verilere göre, hâlen yılda ortalama 200 binin üzerinde bebek ve çocuk ölümüyle sonuçlanan rotavirüs vakası kaydedilmektedir.
Dairesel bir biçime sahip olan virüs, ismini Latince tekerlek anlamına gelen rota kelimesinden alır. Pek çok farklı rota virüsü çeşidi bulunur. Bu nedenle, aşılama mümkün olsa bile, aşı yaptıran kişinin farklı bir rotavirüs türüyle enfekte olması riski vardır ve hemen hemen herkes hayatı boyunca bir veya birkaç kez rota virüsüne yakalanır.
Ancak, rota virüsü aşısı yaptıran kişilerde enfeksiyonunun daha hafif seyredeceği unutulmamalıdır. Bu nedenle, bebek ve çocuk ölümlerinin bu kadar yaygın olarak görüldüğü bir enfeksiyona karşı yapılacak aşı, virüsün etkisinin azaltılması açısından büyük önem taşır.
Rotavirüs Enfeksiyonunun Belirtileri Nelerdir?
Mide ve bağırsak dokusunun enflamasyonuna neden olan rotavirüs enfeksiyonunun kuluçka süresi kısadır. Belirtiler genellikle iki gün içinde ortaya çıkar. Virüsün neden olduğu hastalık, ilk olarak ateş ve kusma şeklinde belirti gösterir. Daha sonrasında, hastada bir haftayı geçen ishal gözlemlenir. İshale ve kusmaya bağlı olarak karın ağrısı da bu belirtilere eşlik edebilir. Belirtileri gidermeye yönelik ilaçlar ile geçici rahatlama sağlanabilir, ancak, bu ilaçların vücuttaki virüsü yok etmeyeceği unutulmamalıdır.
Çocuklarda 24 saati geçen ishal durumuyla birlikte, aşırı kusma, dışkıda kan, 40 dereceyi geçen ateş ve geçmeyen yoğun ağrı durumlarında mutlaka doktora gidilmelidir.
Dehidrasyona bağlı ağız kuruluğu, gözyaşı olmadan ağlama, soluk cilt, gözlerde çökme, idrar azlığı ya da yokluğu ve tepkisizlik gibi durumlar da acil müdahale gerektirir.
İshal, vücutta mineral ve su kaybına yol açabileceğinden, rotavirüs enfeksiyonları ciddiye alınmalı ve vakit kaybedilmeden doktora başvurulmalıdır.
Benzer şekilde, yetişkinlerde enfeksiyonu takiben iki gün boyunca geçmeyen ishal, yüksek ateş, dışkıda ya da kusma sırasında kan görülmesi ve baş dönmesi gibi durumlarda da mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
Rota Virüsü Nasıl Bulaşır?
En çok kış ve bahar aylarında aktif olan rotavirüs temel olarak üç şekilde bulaşır:
•Dışkı ile kontamine olmuş (kirlenmiş) ellerin ağza götürülmesi yoluyla
•Kontamine yüzeylere dokunduktan sonra ellerin yıkanmadan ağza götürülmesi yoluyla
•Kontamine olmuş yiyecekler yoluyla
Rotavirüs, enfekte kişilerin dışkısında, vücutta belirtilerin ortaya çıkmasından iki gün önce ve belirtilerin ortadan kalkmasının ardından on gün boyunca varlık göstermeye devam eder. Virüs, bu süre içerisinde insandan insana bulaşabilir. Virüsün bulaşması, hastanın belirti göstermesinden bağımsız seyreden bir süreçtir.
Elleri ağza ve yüze götürme en sık karşılaşılan bulaş biçimidir. Özellikle tuvaletten sonra ellerin iyi yıkanmaması enfekte kişilerin virüsü bulaştırma riskini artırır. Enfekte kişilerin dokunduğu yüzeyler (yiyecekler, oyuncaklar, eşyalar, boyalar, elektronik cihazlar, su vb.) virüs taşıdığından, bu yüzeylere dokunduktan sonra ellerini yıkamadan ağzına veya yüzüne götüren kişilerin virüse yakalanma ihtimali büyük ölçüde artar. Bu noktada, virüsün dezenfekte edilmeyen yüzeylerde haftalarca yaşayabileceği unutulmamalıdır.
Rotavirüs Risk Faktörleri Nelerdir?
0-3 yaş grubundaki çocukların enfeksiyon riski diğer yaş gruplarına göre daha yüksektir. Özellikle kreş ve çocuk bakım evleri virüslerin kolayca yayılabileceği yerler olduğundan, bu gibi yerlere giden bebek ve çocuklarda enfeksiyona daha sık rastlandığı söylenebilir. Ayrıca, bu çocukların bakımıyla ilgilenen yetişkinler de risk altındadır. Aynı şekilde, kreş ve çocuk bakım evlerinde çalışan kişilerde de rota virüsü görülme sıklığı yüksektir.
Rotavirüsten Korunma Yolları Nelerdir?
Pek çok virüs ve bakteride olduğu gibi rotavirüsten korunmanın en etkili ve basit yolu elleri sık sık yıkamak ve elleri yüz ve ağız bölgesinden uzak tutmaktır. Özellikle tuvaletten çıktıktan ya da bebeğinizin bezini değiştirdikten sonra ellerinizi yirmi saniye boyunca su ve sabunla yıkamanız enfeksiyon riskini büyük ölçüde azaltacaktır.
Çocukların da aynı şekilde tuvaleti kullandıktan sonra ellerini iyice yıkamaları gerekir. Bunun için çocuklara küçük yaştan itibaren el yıkama alışkanlığı kazandırılması büyük önem taşır. Aynı zamanda, tuvalette hijyene dikkat edilmesi ve ortak olarak kullanılan tuvaletlerin düzenli olarak temizlenip dezenfekte edilmesi de rotavirüs gibi dışkı yoluyla bulaşan virüslere karşı alınabilecek en etkili yöntemler arasında yer alır.
Rotavirüs Aşısı
Günümüzde, ağız yoluyla uygulanan iki çeşit rotavirüs aşısı bulunmaktadır. İki ya da üç doz olarak yapılabilen bu aşılar, genellikle 6 aydan küçük bebeklere uygulanır. Rotavirüs aşısının uygulamaya geçtiği ülkelerde aşı öncesinde neredeyse tüm çocuklar 5 yaşına kadar en az bir defa bu hastalığa yakalanırken, aşının yaygın olarak uygulanmasından sonra hastaneye yatış gerektiren vakalarda yıllık 40-50 bin civarında bir azalma gözlemlenmiş ve aynı zamanda bu virüsün beş yaşından büyük çocuklarda görülme sıklığı da azalmıştır. Rotavirüs aşısı, Türkiye’de de uygulanan ve rutin aşı programlarına dahil edilmesi gereken bir aşıdır.
Rotavirüs Aşısının Yan Etkileri Nelerdir?
Bazı durumlarda, aşı, bağırsağın kendi üstüne katlanmasına veya bağırsak tıkanması gibi acil müdahale gerektiren rahatsızlıklara neden olabilir. Ancak, bu iki durum da oldukça nadir görülen yan etkilerdir. Aynı zamanda, aşılama öncesinde bu ve buna benzer bir komplikasyon geçirmiş bebeklerde aşılama sonrasında bu komplikasyonun tekrarlama ihtimali daha fazladır. Bu nedenle, aşılamadan önce mutlaka bebek ve çocukların hastalık geçmişine bakılmalıdır.
Aşı sonrasında çocukta kusma, ishal, normalin dışında bağırsak hareketleri görülmesi durumunda acilen doktora başvurulması gerekir.
Rotavirüs Tedavisi Nedir?
Diğer tüm virüslerde olduğu gibi rotavirüste de kesin bir tedavi yöntemi veya ilaç tedavisi bulunmaz. Tedavinin genel anlamda belirtilerin azaltılması ve bağışıklık sisteminin desteklenmesine yönelik olduğu söylenebilir. Bu süreçte, virüsün döngünü tamamlayarak vücuttan atılmasını beklemek gerekir. Ancak, ishal ve kusmaya bağlı dehidrasyon riski bulunduğundan, bol bol su tüketilmeli ve bağırsak hareketlerini zorlamayacak besinler tercih edilmelidir.
Ağır ishalin görüldüğü durumlarda, kayısı ve incir gibi bağırsak hareketlerini artıran yiyecekler, süt, peynir, şekerli yiyecekler ve dehidrasyon riskini artıracak kafein içeren yiyecek ve içeceklerden uzak durulmalıdır.
