Mastit; genellikle emziren kadınlarda, meme dokusunun iltihaplanması sonucu oluşur. Meme kanalının tıkanması veya bakterilerin meme ucundan vücuda girmesi enfeksiyona neden olabilir.
Mastit çoğunlukla tek bir memeyi etkiler ve semptomlar ani gelişir. Sigara tüketimi, diyabet hastalığı ve romatoid artrit gibi faktörler, meme dokusunu enfeksiyona daha duyarlı hale getirir. Çoğu olgu süt akışının sağlanmasıyla iyileşirken, bazı vakalarda antibiyotik kullanımı ve apse drenajı gerekebilir.
Mastit Nedir?
Mastit; memede kızarıklık, şişme, ağrı ve hassasiyete neden olan bir çeşit doku iltihaplanmasıdır. Sıklıkla emziren kadınlarda, genellikle doğumdan sonraki ilk 2 ay içinde gelişir. Doğumdan sonra emzirmeye bağlı olarak gelişen mastit, puerperal (laktasyonel) olarak adlandırılır. Çok nadir olmakla birlikte emzirmeyen kadınlarda ve erkeklerde de mastit meydana gelebilir. Bu ise non-puerperal (non-laktasyonel) mastit olarak isimlendirilir.
Mastit Belirtileri Nelerdir?
Emzirmeye yeni başlayan kadınların göğüslerinde hassasiyet hissetmesi normaldir. Ancak emzirme sırasında ağrı ve yanma hissi oluşuyorsa, bu durum mastit olgusuna işaret ediyor olabilir. Mastitin en sık görülen belirtileri şu şekildedir:
- Memede şişlik, kızarıklık, hassasiyet, ağrı, lekelenme
- Emzirirken yanma hissi
- Meme dokusunda sertleşme ve kaşınma
- Sert, ağrılı ve yumru gibi hissedilen apse
- Memeden kötü kokulu, kıvamlı, genellikle sarı-yeşil
- Memenin belirli bir bölgesinde olağan dışı sıcaklık
- Koltuk altı bezlerinde şişlik
- Yüksek ateş
- Yorgunluk
- Üşüme ve titreme
Mastit Neden Olur?
Mastit, emziren kadınlarda süt kanalının tıkanması ya da bakteriyel enfeksiyon nedeniyle olur. İltihaplanmanın enfeksiyon olmadan ortaya çıkması, genellikle memede süt birikmesinden kaynaklanır. Bebek emerken meme ucunda oluşan travma (meme başı çatlakları), cilt florasında ya da bebeğin ağzında bulunan bakterilerin doku içine girmesine sebep olur. Böylece enfeksiyon oluşur. Vücut, bakterilerin neden olduğu enfeksiyonla savaşmak için, meme dokusunun iltihaplanmasına neden olan bir dizi kimyasal salgılar. Bu da memede ağrı ve yanmayla karakterize olan mastite yol açar. Mastitin diğer nedenleri şu şekildedir:
- Sigara tüketimi mastit oluşumu için önemli bir risk faktörüdür. Tütün ürünlerinde bulunan toksinler meme dokusunda iltihaplanmaya neden olur.
- Bağışıklık sistemini zayıflatan kronik hastalıklar, meme dokusu iltihaplanmasına sebep olabilir. Bu hastalıklar, özellikle emzirmeye bağlı gelişmeyen mastit vakalarının temel nedenidir.
- Meme implantı yaptıran kişilerde mastit görülme oranı daha yüksektir. Bunun sebebi, meme dokusunun enfeksiyona daha duyarlı hale gelmesidir.
- Emzirme döneminde göğüste biriken sütün düzenli olarak boşaltılmaması, mastit oluşmasında en sık görülen etkendir. Bebeği aniden sütten kesmek, süt birikmesine neden olarak enfeksiyon oluşmasına yol açar.
- Dar kıyafetler ya da sutyenler mastit riskini artırır.
Meme dokusundaki iltihaplanmanın erken tedavisi, daha sonra oluşabilecek komplikasyonları önlemek açısından büyük önem taşır. Mastit tedavi edilmezse apse gelişebilir. Apse, meme dokusu iltihabının önemli komplikasyonlarından biridir. Meme dokusu içinde kitle şeklinde görülür. Doğum sonrası oluşan mastitin apseye dönüşmesinin engellenmesi, gereksiz yere geniş spektrumlu antibiyotiklerin kullanılmasını da engeller.
Mastit Nasıl Teşhis Edilir?
Mastit, klinik muayene ve laboratuvar bulgularıyla teşhis edilir. Tedavide ideal bir protokol oluşturulması için doktorunuz gerekli gördüğü tüm ileri tetkikleri yapacaktır. Bazı olgularda mastit ve meme apsesi teşhisinde klinik muayene yetersiz kalır. Tanıyı doğrulayabilmek için ultrasonografi hastaya zarar vermeyen (non-invazif) ilk yapılması gereken görüntüleme yöntemidir Klinik muayene sırasında doktor şüpheli bir durumla karşılaşırsa biyopsi örneği isteyebilir. Kesin tanı patoloji sonuçlarına göre konur ve ideal tedavi protokolü başlatılır.
Mastit Nasıl Tedavi Edilir?
- Emziren kadınlar için ilk tedavi yöntemi memede biriken sütün boşaltılmasıdır. Bunu sağlamanın en kolay yolu ise bebeğin mastit olan memeyi emmesini sağlamaktır. Emzirmeye devam etmek tedavide herhangi bir aksamaya yol açmaz. Bilinenin aksine bebeğin iltihaplanmış olan memeden emmesi zararlı değildir. Hem anne hem de bebek için emzirme süreci devam etmelidir.
- Bebeği emzirmeden önce memeye ılık kompres uygulamak, ağrı ve yanma hissini azaltır. Su torbası yardımıyla kompres yapabileceğiniz gibi, ılık bir duş almak da ağrıları hafifletmeye yardımcı olur.
- 24 saat boyunca yeterli süt boşaltımı sağlanmasına rağmen; semptomlarda düzelme gerçekleşmezse ve meme ucunda belirgin bir çatlak varsa antibiyotik tedavisi başlanır. Mastitin medikal tedavisi, semptomların hızlı bir şekilde rahatlamasını sağlar.
- Meme dokusundaki iltihaplanma tedavi edilmezse apse gelişebilir. Bu durumda tedavi yöntemi olarak drenaj ön plana çıkar. Tıp teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte, açık drenaj yaklaşımı terk edilmiştir. Drenaj, bir enjektör yardımıyla apsenin boşaltılması işlemidir. Doktorunuz drenaj tedavisine ek olarak antibiyotik tedavisi başlatabilir. Ateşsiz geçen 72 saatin ardından, iltihaplanma bulguları gerileyince antibiyotik ihtiyacı ortadan kalkar.
- Tedaviye yanıt vermeyen mastit olgularında enflamatuvar meme kanseri şüphesi ortaya çıkar. Enflamatuvar meme kanserinin semptomları, mastit vakalarında ortaya çıkan semptomlara çok benzerdir. Antibiyotik ve drenaj tedavisine rağmen semptomlarda iyileşme yoksa cilt biyopsisi yapılır. Biyopsi, hasarlı dokudan alınan örneğin mikroskop altında incelenmesidir. Enflamatuvar meme kanseri şüphesini ortadan kaldırmak için biyopsi işlemini gerekli görülebilir. Biyopsi, uygun koşullar altında yapıldığında sağlık açısından hiçbir tehlike oluşturmaz.
Mastit Nasıl Engellenir?
Yeni doğum yapan kadınlar, laktasyon döneminde önemli sorunlarla karşılaşabilir. Laktasyon dönemi sözcüğü, anne sütünün oluşumunu ve meme ucundan geldiği süreci tanımlamak için kullanılır. Bu sürecin iyi yönetilememesi durumunda meme doluluğu yaşanır. Bu rahatsızlık, memenin sık boşaltılmasıyla tamamen iyileştirilebilir. Ancak memedeki hassasiyet ve ağrı nedeniyle emzirme süreci ertelenirse, süt kanallarında tıkanıklık ve devamında mastit ortaya çıkabilir.
Memede süt birikmesi, mastit oluşumunu hızlandıran faktörlerin başında gelir. Mastit oluşumunu engellemenin en kolay yolu, sütün meme içinde birikmesini önlemektir. Hem anne hem de bebek sağlığı için emzirme süreci devam etmelidir. Mastit oluşumunu engellemek için alınabilecek diğer önlemler şu şekildedir:
- Her emzirmeden sonra meme ucunun hijyeni (temiz bir bezin kaynayıp ılınmış çeşme suyuna batırılıp meme başlarının çocuğun emmesinin hemen öncesinde ve sonrasında nazikçe temizlenmesi) sağlanmalıdır.
- Emzirmeden önce ve sonra memeye nazikçe masaj yapılması, süt kanallarının açılmasına yardımcı olabilir.
- Doğumdan sonraki ilk aylarda, meme ucu çatlaklarına bağlı olarak enfeksiyon oluşması yaygındır. Enfeksiyon oluşumuna izin vermeden, meme ucu travmalarının tedavi edilmesi gerekir.
- Bebekler, her ne kadar emme güdüsüyle doğuyor olsalar da ilk aylarda memeyi tam kavramakta sorun yaşayabilir. Meme ucu travması, çoğunlukla bebeğin memeyi doğru kavrayamaması sonucu oluşur. Doğru emzirme pozisyonu mastit gelişme riskini azaltır. Doğru emzirme pozisyonlarının öğrenilmesi için gebeliğin son dönemlerinde bir uzmandan yardım alınması son derece önemlidir.
- Bebek sadece bir memeden değil, iki memeden de sık sık emmelidir.
- Bebeğin emmeyi reddetmesi durumunda, memede biriken süt mutlaka elle ya da bir pompa yardımıyla boşaltılmalıdır.
- Sigarada bulunan toksinler meme dokusunda hasara neden olur. Hasarlı dokular ise enfeksiyona sebep olan mikroorganizmalar için ideal ortamı oluşturur. Sigarayı bırakmak mastit oluşma riskini önemli ölçüde düşürür.
- Memeyi tahriş eden kumaşlardan uzak durulmalıdır. Rahat kıyafetler giymek memeyi rahatlatır ve enfeksiyon riskini azaltır.
- Vücudun enfeksiyonla savaşması için yeterli su tüketildiğinden emin olunmalıdır.
- Memedeki süt üretimi, emzirme sıklığına bağlı olarak artar ya da azalır. Emzirme sürecini aniden sonlandırmak, memede süt birikmesine neden olur. Bu nedenle bebek aniden sütten kesilmemeli, emzirme süresi yavaş yavaş kısaltılmalıdır.
