Depresyon, kadınların diğer zamanlarında olduğu gibi hamilelik sırasında ve sonrasında görülebilir ve diğer gebeliklerinde tekrarlanabilir.
Doğum sonrası depresyonun çoğunluğu bebek bakımının da dahil olduğu psikolojik stresle ve doğum sonrası hormonal değişikliklerin etkisi ile görülür, çok az bir kısmı da bipolar bozukluğun belirtisidir.
Depresyon, yaşamlarının herhangi bir noktasında 4 kadından 1’ini etkileyen bir hastalıktır. Genellikle kadınların aynı zamanda çocuk sahibi olmayı düşündüğü 20’li ve 30’lu yaşlarda başlar. Siz ya da tanıdığınız birinin depresyonu varsa, özellikle ilaç alıyorsanız hamile kalmanın ya da zaten hamileyseniz ilaca devam etmenin güvenli olup olmadığını merak ediyor olabilirsiniz.
Majör Depresyon Nedir?
Majör depresyon bir duygudurum bozukluğudur. Araştırmalar duygudurum bozukluklarının, beyin kimyasında değişiklikleri içeren biyolojik hastalıklar olduğunu göstermektedir. Bazı bireylerde hiçbir belirgin dış sebep olmadan depresyon gelişebilse de, duygusal stres bazen bazı değişiklikleri tetikleyebilir.
Majör depresyon belirtileri şunlardır:
- 2 hafta ve/ veya daha uzun süren, neredeyse her gün, günün büyük çoğunluğunda olan karamsarlık,
- Kişinin her zaman yaptığı aktivitelere ilgi ve isteğinde azalma.
Diğer belirtiler şunları içerebilir:
- Yorgunluk veya enerji eksikliği
- Huzursuzluk
- Suçluluk veya değersizlik duyguları
- Konsantre olmada zorluk
- Uykuya dalmada sorun ya da çok fazla uyuma
- Tekrarlayan ölüm ya da intihar düşünceleri
Hamilelik döneminde depresyon:
Sanılanın aksine, gebelik depresif olmaktan bir kadını korumaz. Kadınların yaklaşık % 20’si hamilelik sırasında bazı depresif belirtiler gösterir ve yaklaşık % 10’ unda majör depresyon gelişebilir. Geçmişte majör depresyon geçirmiş olan kadınlar, özellikle gebelik planlarken antidepresan ilaçlarını keserse, gebelikte depresyonun tekrarlama riski söz konusudur.
Gebelik isteyen veya hamile bir kadında depresyon tedavisi hekim ve hastanın birlikte karar verdiği bir süreçtir. Psikoterapi hafif belirtiler için yardımcı olabilir, ancak antidepresan tedavi genellikle şiddetli majör depresyonun tedavisi için gereklidir. Antidepresanların plasentadan geçmesi anne adayı için endişe verici olabilir. Tedavi edilmeyen majör depresyon, anne ve fetüs için kötü beslenme, sigara, alkol kullanma, intihar davranışı, erken doğum ve düşük doğum ağırlığına yol açabilme riskini barındırır. Gebeler üzerinde ilaçların etkisi ile ilgili bilgiler sınırlıdır. Gebeler üzerinde etik sakıncalar nedeniyle ilaç çalışması yapılmaz. Mevcut bilgiler, ilaç firmalarının ürünlerini almış gebelerin kayıtlarından ve hastanelerde takip edilip, hamilelik sırasında antidepresan kullanmış kadınların bilgilerinin sunulmasından elde edilir.
Gebelik planlarken tedavi
Depresyonu olan birçok kadın belirtileri önlemek için antidepresan kullanırken aynı anda gebe kalmak isteyebilir. İlacın kesilip kesilmemesi depresyon öyküsünün ne kadar ciddi olduğuna bağlıdır. Bir kadın, bir depresyon atağı geçirmişse ve en az 6 aydan beri iyi hissediyorsa, gebelik denenmeden önce ilaç azaltılabilir. İlacın hamile kalmadan birkaç hafta önceden kesilmesi, vücuttaki kalıntılarının ortadan kalkması için gerekebilir. Psikoterapi belirtilerin tekrarlamasını önlemede yardımcı olabilir. Bununla birlikte, bir kadının birden çok şiddetli majör depresyon dönemi öyküsü varsa, uzmanlar, gebe kalma süresi boyunca tam dozda ilaca devam etmeyi önerebilir. Güvenli olduğu düşünülen bir antidepresan zaten alıyorsa, ona devam edilebilir. Ancak, hakkında çok az bilginin olduğu bir ilaç alan kadında daha güvenli olduğu düşünülen başka bir ilaca geçilmesi önerilir.
Depresyonda olan gebelik isteyen ve tedavi istemeyen bir kadın hakkında
Depresyon hafif ise, tek başına psikoterapi ile belirtiler tedavi edilebilir. Bununla birlikte, belirtiler şiddetli ise ilk atak ya da birden çok atak olup olmadığına bakmadan ilaç ve psikoterapi kombinasyonu tavsiye edilir.
Gebeliğin ilk üç ayında tedavi
Gebeliğin ilk trimesteri (ilk 3 ay yani ilk 12 hafta) ilaçların anne karnında yeni gelişmekte olan bebekte bazı sakatlıklara neden olabileceği önemli bir zamandır. Kadınlar yukarıda tartışılan nedenlerden herhangi biri için gebeliğin başlangıcında antidepresan kullanıyor olabilir ya da ilaç kullanımı sırasında planlanmamış bir hamilelik olabilir. Geçmişte sadece hafif belirtiler varsa, uzmanlar hamile olduğunu öğrenir öğrenmez birkaç hafta içinde yavaş yavaş ilaç kesilmesini önerir. (Yine de birden fazla şiddetli depresyon atağı olmadığı sürece, gebelik denemesi öncesi dönemde ilaç kesilmesi için iyi bir fikir olduğunu hatırlamak gerekir). Geçmiş birden çok şiddetli depresyon atakları olan bir kadın için, uzmanlar açıkça mevcut ilaç tedavisine devam ve gerekirse, nispeten güvenli olarak görülen bir ilaca geçiş tercih eder. Tek ama şiddetli atağı olanlarda, uzmanlar ilaca devam etme veya ilaç kesme konusunda ikiye ayrılır. İlaç kullansın ya da kullanmasın, bütün bu durumlarda, uzmanlar depresyonun yinelenmesini önlemeye yardımcı olmak için psikoterapi kullanmayı öneriyor.
Daha sonra gebeliğin ilerleyen zamanlarında ilaçların organların malformasyonuna neden olması hakkında endişe yoktur. Ancak, yine de ilaçların gelecekteki çocuğun erken gelişiminde gerilik ya da ince değişikliklere neden olabileceği konusunda sorular vardır. İlk trimesterde ilaç kullanmak için gerekli bir neden (örneğin şiddetli depresyon atakları gibi) olmuşsa, hamilelik sırasında veya geçmişlerinde depresyonu olan kadınlar doğum sonrası depresyona karşı duyarlı olduklarından ilaç muhtemelen, doğum boyunca devam edilmelidir.
İlaç kullanmayan bir kadın depresif hale gelirse?
İlk adım psikoterapi başlatmak veya zaten devam ediyorsa yoğunlaştırmaktır. Şiddetli depresyon öyküsü varsa, pek çok uzman belirtilerin ilk işareti geri geldiğinde ilacı kaldığı yerden devam eder. Kadının geçmişte sadece hafif depresyon öyküsü varsa, uzmanlar ilacı başlamadan önce depresyonun tüm gücüyle geri gelmesini görmek için bekleyecektir.
Depresyon öyküsü olan ve gebeliğin ileri aşamalarında tedavisiz iyi olan bir kadın için ne dersiniz? Doğum sonrası depresyonu (postpartum depresyon) önlemek için ilaç yeniden başlatılmalı mı?
Uzmanlar önleyici tedavinin geçmiş postpartum depresyon dönemleri olanlar için iyi bir fikir olduğunu ama ilaç devam etmek için gebeliğin son aya kadar beklenmesini kabul etmektedir.
Depresyon Tedavisinde Kullanılan İlaçlar
Antidepresanların çeşitli kimyasal etkileri ve yan etkileri mevcuttur. Gebelik planı yapanlar veya hamilelerde depresyon tedavisi için, uzmanlar serotonin denilen kimyasalın beyindeki seviyelerini artıran antidepresanları tavsiye ediyor. Bu ilaçlara Seçici Serotonin Gerialım İnhibitörleri (SSGI) denir. SSGI şu anda dünyada en çok reçete edilen antidepresanlardır ve milyonlarca kadın tarafından kullanılmıştır. Diğer antidepresanlara oranla kadınlarda daha etkili olduğunu gösteren kanıtlar vardır. Dolayısıyla SSGI kullanırken birçok kadının hamile kalması bir sürpriz değildir. Kayıtlar SSGI alan kadınlardan doğan bebeklerin doğum kusurları oranının ilaç kullanmayan kadınlarda görülen orandan yüksek olmadığını, “yaklaşık %2-3” olduğunu – göstermektedir. Yani, SSGI’lerinin doğum kusurlarına neden olduğuna dair güncel bir kanıt yoktur. Uzmanlar ayrıca serotonin yanı sıra diğer beyin kimyasallarını etkileyen başka bir tür antidepresan olan trisiklik antidepresanları da tercih eder. Trisiklik antidepresanlar 40 yıldan uzun bir süredir kullanılmaktadır. SSGI gibi, gebelikte yaygın kullanımı doğum kusurlarına neden olan kanıt ortaya koymamıştır. Diğer bazı antidepresanların doğum kusurlarına neden olduğuna dair kanıt gösterilmemiştir ama gebelikte yeterince yaygın kullanımı olmadığı için doktorlar güvenilir bulmamaktadır.
SSGI İlaçların Yan Etkileri Hakkında
SSGI grubu ilaçlar aşağıdaki yan etkilere neden olabilir: sinirlilik, uykusuzluk, huzursuzluk, bulantı, ishal ve cinsel sorunlar. Yan etkiler bir kişiden diğerine farklılık gösterir. Ayrıca, herhangi bir kişi için yan etki (örneğin uyuklama) olabilecek bir durum bir başkası için(örneğin uykusuzluk) bir fayda olabilir. Eğer yan etkileri ile ilgili herhangi bir sorun yaşıyorsanız, hemen doktorunuza söyleyiniz. Kendi ilaçlarınızı kesmeyin. Doktorunuz dozu düşürmeye çalışır veya farklı bir SSGI ilaca geçer.
Psikoterapinin Hangi Türü Depresyon Tedavisinde Kullanılır?
Psikoterapinin çeşitli tiplerinin, genel olarak majör depresyonu olan hastaların tedavisinde etkili olduğu kanıtlanmıştır. Bazı araştırmacılar da gebelikte başarıyla bu terapileri uygulamıştır. Kişilerarası ilşikiler terapisi ilişkilerde yer alabilecek duygudurum bozukluğundaki gerginliğin azaltılması üzerinde durur. Bilişsel-davranışçı terapi depresyona yol açabilen kötümser düşünceleri ve inançları belirleme ve değiştirme üzerinde durur. Tek başına kullanıldığında, psikoterapi genellikle ilaçtan daha yavaş çalışır ve tam etkisini göstermesi 2 ay veya daha fazla sürebilir. Bununla birlikte faydaları uzun ömürlü olabilir.
Psikoz ile Depresyon Hakkında Özel Bir Kelime
Majör depresyonun şiddetli bir formu sanrılar veya halüsinasyonlar gibi psikotik semptomlar içerebilir. Psikotik Depresyon büyük bir endişe uyandırır çünkü anne ve doğmamış çocuğunun güvenliğini tehlikeye sokan bir dizi davranışa neden olabilir. Gebeliğin herhangi trimestrindeki psikotik depresyon için, uzmanlar antipsikotik denilen ikinci bir ilaç ile antidepresan birlikte önerir. Elektrokonvülsif Tedavi (EKT) bu tip depresyon için gebelikte ilaç yerine güvenle kullanılabilecek önemli bir seçenektir. Uzmanlar, bu durumda tek başına psikoterapiye güvenmez.
