Ertesi gün hapı, eczanelerde reçetesiz olarak satılan yüksek progesteron hormonu içerikli bir ilaçtır. Gebeliğin planlanmadığı zamanlarda korunmasız olarak cinsel ilişkiye girilmesinin ardından kullanıldığında gebelik oluşumunu engelleme konusunda etkilidir.
Ertesi gün hapının, isminden dolayı cinsel ilişkiden sonraki gün kullanılması gerektiği sanılsa da gebelik ihtimali söz konusu olan ilişki sonrasında ne kadar çabuk alınırsa o kadar etkilidir. İlişki sonrası ilk 12 saat içinde alındığında olası gebeliği engelleme ihtimali %90 civarındayken, ikinci gün alındığında bu oran %75’e geriler. 5. günün sonunda ise etki etmeyeceği kabul edilir.
Acil korunma yöntemi olarak düşünülmesi gereken bu ilaçlar, gebeliği kesin olarak engellemediği için doğum kontrol yöntemi olarak kabul görmez. Ertesi gün hapı, doğum kontrol yöntemlerinden hiçbirinin uygulanmadığı durumlarda yalnızca cinsel ilişki sonrasında geçici olarak, âdet döngüsünün herhangi bir zamanında kullanılabilir. Âdet dönemi içinde gebelik ihtimalinin en yüksek olduğu ovulasyon ya da farklı bir deyişle yumurtlama döneminde bile alındığında, içeriğindeki yüksek progesteron hormonu yumurtanın sperm tarafından döllenmesini güçleştirir. Yumurta, ilaç alınana kadar döllenmiş olsa dahi döllenen yumurta, rahme tutunamaz.
Böylece gebelik oluşumu engellenmiş olur. Bir doğum kontrol yöntemi olmayan ancak korunmasız ilişki sonrasında gebelik oluşumunu yüksek oranda engelleyen ertesi gün hapının kullanımı, korunmanın unutulduğu ve kondom yırtılması gibi beklenmedik durumlarla sınırlandırılmalıdır. Doğum kontrol yöntemi gibi algılanarak düzenli kullanıldığında pek çok yan etkiye yol açabilen ertesi gün hapının uzun süreli kullanılması kesinlikle önerilmez. Eczanelerde tablet hâlinde satılan ilaçların kullanım dozları markalar arasında farklılık gösterebilir. Bazı ilaçlar tek kullanım ile etki ederken bazılarının iki kez ya da iki doz kullanılması gerekebilir. Bu yüzden ilaç alındığında eczacıya danışılmalı ve ilaç prospektüsü mutlaka dikkatle okunmalıdır. Ertesi gün haplarının cinsel hastalıklara karşı koruma sağlamadığı da unutulmamalıdır. Kişinin aktif ve düzenli bir cinsel hayata sahip olması ve gebelik planlamaması durumunda ertesi gün hapı kullanımı yerine doğum kontrol yöntemlerini kullanması önerilir.
Ertesi gün hapı nasıl kullanılır?
Doğum kontrol yöntemlerinin uygulanmadığı zamanlarda, korunmasız ve gebelik ihtimali bulunan cinsel ilişkilerden sonra kullanılması gereken ertesi gün hapı, cinsel ilişkinin ardından ne kadar çabuk alınırsa, gebeliği önlemede o kadar başarılıdır. Sanılanın aksine ertesi gün hapı, cinsel ilişkiden sonraki gün alınmak zorunda değildir. İlişki sonrasında 5. güne kadar alınabilen ilacın gebeliği engelleme şansı ne zaman alındığı ile direkt bağlantılıdır. İlk 24 saat içinde alınan ilaç, gebeliği önlemede %98 oranında etkiliyken bu oran 48. saatte %75’e geriler. Bu yüzden ertesi gün hapı, korunmasız olarak girilen cinsel ilişki sonrasında mümkün olan en kısa sürede oral yoldan alınmalıdır. Eczaneden alınan ilaç, prospektüsü dikkatlice okunduktan sonra, prospektüste belirtildiği dozda kullanılmalıdır. Bunun sebebi ilaç markaları arasında kullanım farklılıkları bulunmasıdır. Bazı ilaçlar ilişki sonrasında tek hap olarak kullanılırken, bazıları iki doz olarak kullanıldığında etkilidir.
Ertesi gün hapı nasıl koruma sağlar?
Korunmasız cinsel ilişkinin ardından mümkün olan en kısa sürede alınması gereken ertesi gün hapı, beklenmedik gebelik oluşumunu içeriğindeki progesteron hormonu sayesinde engeller. Gebelik oluşumu için sperm hücresinin, kadın üreme sistemi organlarından biri olan fallop tüplerine ulaştığında burada hazır bekleyen yumurtayı döllemesi gerekir. Kadın vücudunda yaklaşık 2 gün kadar canlı kalabilen sperm hücresi, fallop tüplerine ulaştıktan sonraki 2 gün içinde yumurtlama olması durumunda da yumurtayı dölleyerek gebeliği oluşturabilir. Ancak korunmasız cinsel ilişki sonrasında alınan ertesi gün hapı, içerdiği yüksek miktardaki hormonlar sayesinde yumurtlamayı geciktirir. Yumurta, fallop tüplerinde sperm tarafından döllenmiş olsa bile, ertesi gün hapı kullanımı ile birlikte embriyonun rahme tutunmasına olanak tanıyan rahim içi duvarının kalınlaşmasını engelleyerek gebelik oluşumunun önüne geçer.
Ertesi gün hapının yan etkileri nelerdir?
Ertesi gün hapı, planlanmamış gebeliklerin oluşumunu engelleme konusunda oldukça etkilidir. Korunmasız olarak girilen ilişkinin hemen ardından alındığında maksimum koruma sağlayan ilacın başarı oranı, cinsel ilişki üzerinden zaman geçtikçe düşer. Gebeliği engellemek için yüksek dozda progesteron hormonu içeren ertesi gün hapı, doğum kontrol yöntemi gibi kullanıldığında pek çok yan etkiye yol açabilir. Ayrıca tek kullanımda dahi âdet düzensizliği, bulantı ve kusma gibi semptomların görülmesine sebep olabilir. İlaç alındıktan sonra ilk 3 saatte kişinin kusması durumunda, ilacın koruyucu etkisi kalmayacağından ilaç tekrar kullanılmalıdır. İlaç kullanımına bağlı olarak ortaya çıkan şikayetlerin devam etmesi durumunda ise en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Ertesi gün hapı içeriğindeki yüksek miktardaki hormon ve hormon kullanımına bağlı olarak görülen yan etkilerden dolayı bir aylık zaman diliminde bir kereden fazla kullanılmamalıdır.
Aynı ay içinde birden fazla korunmasız ilişkiye girilmesi durumunda ya da uzun vadeli ertesi gün hapı kullanıma bağlı olarak kişinin hormonal düzeni alt üst olabilir. Vücutta yer alan tüm sistemlerin haberleşmesini ve bir uyum içinde çalışmasını sağlayan hormonlardaki düzensizlik pek çok sağlık problemine yol açabileceği gibi ilacın uzun süreli kullanımına bağlı olarak ertesi gün hapı zararları olarak bilinen, âdet düzeninin bozulmasına, kalp damar hastalıklarına ve kanser türlerinin oluşumuna da neden olabilir. Bu yüzden ertesi gün hapı yalnızca gebelik riski bulunan ve korunmasız olarak girilen cinsel ilişkilerden sonra ve en fazla ayda yalnızca 1 kez kullanılmalıdır. İlacın diğer yan etkileri şu şekilde sıralanabilir:
- Memelerde hassasiyet
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Hâlsizlik
- Şişkinlik
- Ara kanama
- Lekelenme
- Karın ağrısı
Sağlıklı bir yaşam için ertesi gün hapı kullanımı en fazla ayda 1 doz olarak sınırlandırılmalıdır. Aktif cinsel hayata sahip kişilerin gebelik planlamaması durumunda, uzman hekim ile görüşerek doğum kontrol yöntemleri hakkında ayrıntılı bilgi alması ve kendisine en uygun yöntemin belirlenerek bu şekilde koruma sağlaması önerilir.
