Doğum Lekesi Nedir?
Doğum lekeleri, yeni doğanların ciltlerinde yaygın olarak görülebilen, genellikle zararsız, renk değişikliklerine verilen genel isimdir. İsminin aksine, doğum lekeleri her zaman doğumda ortaya çıkmaz. Hemanjiomlar gibi bazı türleri haftalar sonra gelişebilir. Çoğu doğum lekesi türü ömür boyu kalıcıdır, ancak bazı türleri ilerleyen yaşla birlikte kaybolabilir.
Genellikle zararsız olan doğum lekelerinin bazı türleri kozmetik nedenlerle veya hızlı büyüme nedeniyle tedavi gerektirebilir. Bazı türler ise altta yatan bir hastalığın işareti olabilir. Doğum lekelerini oluşmadan önce engellemenin bir yolu yoktur.
Doğum Lekelerinin Türleri Nelerdir?
Doğum lekeleri vasküler doğum lekeleri ve pigmente doğum lekeleri olarak iki ana kategoriye ayrılır. Vasküler doğum lekeleri kan damarlarıyla ilgili bir doğum lekesi türü iken, pigmente doğum lekeleri, cildin geri kalanından farklı renkte olan alanlardan meydana gelir.
Vasküler Doğum Lekeleri
Vasküler doğum lekeleri, doğumdan önce veya doğumdan kısa bir süre sonra cilt yakınında bulunan damarların bilinmeyen bir nedenden dolayı olması gerektiğinden farklı gelişmesi ve aşırı büyümesinden kaynaklanan, genellikle kırmızı renkli olarak görülen cilt lekeleridir.
Vasküler doğum lekesi türleri nelerdir?
Hemanjiom yaygın bir tür vasküler doğum lekesine verilen isimdir. Genellikle ağrısız ve zararsızdır. Ortaya çıkmasının nedeni kesin olarak bilinmemektedir. Doğum lekesinin rengi, bölgedeki kan damarlarının kapsamlı gelişiminden ve aşırı büyümesinden kaynaklanır.
Halk arasında çilek lekesi ya da izi olarak bilinen hemanjiom türleri, yani nevus vaskülaris, kapiller hemanjiom, veya hemanjiom simpleks vücudun herhangi bir yerinde görülebilse dahi en çok yüzde, kafa derisinde, sırtta veya göğüste görülür.
Küçük ve sıkışık kan damarlarından oluşurlar. Doğum anında görülmese bile, doğumdan birkaç hafta sonrasında gelişebilir. Genellikle hızla büyürler, bir süre sabit bir boyutta kalırlar ve sonrasında azalırlar. Bu tür doğum lekeleri birçok vakada birey 9 yaşına geldiğinde ortadan kaybolur. Ancak hemanjiom bölgesinde ciltte hafif bir renk değişikliği veya buruşukluk kalabilir.
Kavernöz hemanjiomlar, yani iç hemanjiomlar ise çilek hemanjiomlarına benzemekle beraber, derinin daha derin tabakalarına yerleşmiş hemanjiomlara verilen isimdir. Kanla dolu kırmızı-mavi süngerimsi bir doku kütlesi olarak gözükebilirler. Bu lezyonlardan bazıları, genellikle çocuk okul çağına yaklaştıkça kendiliğinden ortadan kaybolur.Şarap lekesi, yani nevus flammeus ise deri altından görülecek kadar genişlemiş kılcal kan damarlarından meydana gelen düz, mordan kırmızıya kadar farklı tonlara sahip olabilen doğum lekeleridir. Bu doğum lekeleri en çok yüzde ve boyunda meydana gelirler ve boyutları farklılık gösterebilir. Şarap lekeleri tedavi edilmedikleri sürece genellikle kalıcıdır ve zamanla kalınlaşıp koyulaşarak bireyde duygusal sıkıntıya neden olabilirler.
Yeni doğan bebeklerin yüzde 30 ila 50’sinde ise somon lekeleri adı verilen doğum lekeleri görülür. Bu izler, deriden görülebilen kılcal kan damarlarının genişlemesinden veya kümeleşmesinden kaynaklanır. En sık alın, göz kapakları, üst dudak, kaş arası ve boynun arkasında görülür. Bu izler genellikle bebeğin büyümesiyle kendiliğinden kaybolur.
Pigmente Doğum Lekeleri
Pigmente doğum lekeleri, doğumda mevcut olan cilt lekeleridir. Derinin kendi doğal rengini sağlayan pigmentlerin belirli bir alanda yoğunlaşması nedeniyle ortaya çıkabilir. Pigmente doğum lekelerinin meydana gelme nedeni kesin olarak bilinmemektedir. Bununla birlikte, cilt rengini belirleyen bir madde olan melaninin miktarı ve yeri, pigmente doğum lekelerinin rengini belirler. Pigmente doğum lekeleri kahverengi, siyah, mavimsi ya da mavi-gri renkler halinde gözlemlenebilir.
Pigmente Doğum Lekeleri Türleri Nelerdir?
Moğol lekeleri genellikle mavimsi bir tondadır ve o bölgedeki bir çürük gibi görünürler. Yaygın olarak kalçada ve/ veya sırtın alt kısmında gözlemlenseler dahi, bazı vakalarda gövde ve kollar üzerinde çıktığı saptanmıştır. Bu doğum lekeleri en yaygın olarak koyu tenli veya siyahi bireylerde gözlemlenir.
Pigmente nevüsler yani benler ise cilt üzerinde genellikle ten rengi, kahverengi veya siyah renklerde doğumda mevcut olarak ortaya çıkan kabarık büyümelerdir. Her yüz kişiden yaklaşık biri bir veya daha fazla benle doğar. Benler, cilt hücrelerinin cilde yayılmak yerine bir küme halinde büyümesinden meydana gelir. Bu hücrelere melanosit denir ve cilde doğal rengini veren pigmenti oluştururlar.
Benler cildin herhangi bir yerinde tek başına veya gruplar halinde görünebilir. Benler, güneşe maruz kaldıktan sonra, gençlik yıllarında ve hamilelik sırasında kararabilir. Bazı vakalarda benler ömür boyunca kalıcıdır, bazı vakalarda ise kendiliğinden kaybolabilirler. Her durumda benlerin şekil ve büyüklüklerini takip etmek önemlidir, çünkü bu doğum lekelerinin boyutlarına bağlı olarak cilt kanseri olma riski biraz daha yüksektir.
20 santimetreden daha büyük konjenital nevüs türlerinin, daha küçük konjenital nevüs türlerine göre cilt kanserine dönüşme riski daha yüksektir. Bu sebeple tüm konjenital nevüsler bir sağlık hizmeti sağlayıcısı tarafından muayene edilmeli ve doğum lekesindeki herhangi bir değişiklik rapor edilmelidir. Sütlü kahve lekeleri, yani cafe-au-lait lekeleri ise genellikle oval şekilli, açık ten rengi veya açık kahverengi tonlarında gözlenen doğum lekesi türüdür. Yaygın olarak doğumda ortaya çıkan sütlü kahve lekeleri, bireyin hayatının ilk birkaç yılında da gelişebilir. Sütlü kahve lekeleri normal bir doğum lekesi türü olabileceği gibi, bir bozuk paradan daha büyük ebattaki bir lekenin nörofibromatozise, yani sinir dokularında anormal hücre büyümesine neden olan genetik bir bozukluğa veya başka durumlara bağlı olarak bir ya da birkaç tane şeklinde ortaya çıkması mümkündür.
Belirtiler
Doğum Lekelerinin Semptomları Nelerdir?
Vasküler doğum lekeleri doğumdan önce, veya doğumdan kısa bir süre sonra ciltte gelişen izler şeklinde görülür. Kırmızı deri döküntüleri veya lezyonları, deride kan damarlarına benzeyen izler, kanama ve ciltte olası yarılmalar vasküler doğum lekelerinin yaygın semptomları arasındadır.
Pigmente doğum lekelerinin boyutları ilerleyen yaşla birlikte artabilir, özellikle güneşe maruz kaldıktan sonra ve gençlik yıllarında hormon seviyeleri değiştikçe renkleri değiştirebilir, kaşıntılı hale gelebilir ve bazen kanamaya neden olabilir.
Tanı Yöntemleri
Doğum Lekeleri Nasıl Teşhis Edilir?
Birçok vakada, herhangi bir sağlık uzmanı cildin görünümüne göre vasküler veya pigmente doğum lekelerini kolaylıkla teşhis edebilir. Ancak daha derinde oluşan ve hemen gözlemlenemeyen doğum lekelerinin varlığı MRI, ultrason, CT taramaları veya cilt biyopsisi gibi görüntüleme ve laboratuvar testleriyle doğrulanabilir.
Doğum Lekeleri Nasıl Önlenir?
Normal şartlar altında vasküler veya pigmente doğum lekelerini önceden önlemenin bilinen bir yolu yoktur. Doğum lekesi olan kişiler, daha ağır komplikasyonların gelişmesini önlemek için açık havadayken mutlaka kaliteli bir güneş kremi kullanmalıdır.
Doğum Lekeleri Nedeniyle Ortaya Çıkabilecek Komplikasyonlar Nelerdir?
Pigmente doğum lekelerinden kaynaklanan bazı komplikasyonlar, doğum lekesinin özellikle belirgin olduğu vakalarda psikolojik etkileri içerebilir. Bunun yanı sıra pigmente doğum lekeleri cilt kanseri riskini artırabilir. Bu sebeple bir nevüsün veya diğer benzeri cilt lezyonlarının renginde, boyutunda veya dokusunda meydana gelen değişiklikler mutlaka bir doktor tarafından kontrol edilmelidir. Doğuştan var olan herhangi bir doğum lekesinde ya da başka bir cilt lezyonunda herhangi bir ağrı, kanama, kaşıntı, iltihaplanma veya ülserasyon gözlemlenirse, derhal doktora başvurulmalıdır.
Tedavi Yöntemleri
Doğum Lekeleri Nasıl Tedavi Edilir?
Somon lekeleri ve çilek hemanjiomları gibi vasküler doğum lekeleri birçok vakada geçicidir ve tedavi gerektirmez. Kalıcı lezyonların görüldüğü durumlarda, kozmetik kullanımı doğum lekesinin gizlenmese yardımcı olabilir.
Ağızdan ya da damar yoluyla kullanılan ilaçlar, hızla büyüyen ve görmeyi veya hayati dokuların gelişmesini engelleyen bir hemanjiomun boyutunu azaltabilir. Bazı vakalarda çeşitli oral ilaçlar da deneysel olarak başarılı bir şekilde kullanılmıştır.
Bir dermatolog ya da cerrah tarafından gerçekleştirilen lazer tedavisi yüzde görülen şarap lekelerini bütünüyle ortadan kaldırabilir veya önemli ölçüde hafifleterek onları daha az görünür hale getirebilir. Bu tür tedavi, bir dermatolog veya cerrah tarafından yapılır.
Mukavemet için modüle edilebilen yüksek yoğunluklu ve atımlı sarı lazer demetleri kullanılır. Bu tür doğum lekelerinin tedavisi, oluşabilecek psikososyal sorunları önlemeye yardımcı olabilir.
Lazer tedavisinin en başarılı sonuçları genellikle bebeklik döneminde başlayarak sağlansa dahi, daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde de kullanılabilir. Genellikle birkaç tedavi seansı gerçekleştirilmesi gerekir.
Lazer tedavileri birey için rahatsız edici ve acı verici olabilir ve lokal anestezi gerektirebilir. Genellikle kalıcı sonuçlar üretirler. Tedavinin uygulandığı bölgede geçici şişlik veya morarma olabilir. Diğer kalıcı vasküler doğum lekeleri ise kriyoterapi yani dondurma, lazer cerrahisi ve cerrahi müdahale gibi yöntemlerle tedavi edilebilir:
Beta blokerler, yüksek tansiyonu tedavi etmek için kullanılan oral ilaçlardır. Propranolol, hemanjiomların boyutunu veya görünümünü azaltmak için de kullanılabilen bir tür beta blokerdir. Kan damarlarını daraltarak ve kan akışını azaltarak çalışır. Bu hemanjiomun yumuşamasına, solmasına ve küçülmesine neden olur.
Ağızdan alınabilen veya doğrudan doğum lekelerine enjekte edilebilen anti-enflamatuar ilaçlar da doğrudan kan damarlarında çalışırlar ve doğum lekesinin boyutunu küçültmeye yardımcı olurlar.
Çoğu durumda, pigmente doğum lekeleri için bir tedavi uygulanmasına gerek yoktur. Bununla birlikte, doğum lekelerinin tedavi gerektirdiği vakalarda, uygulanacak bu tedavi doğum lekesinin türüne ve ilgili koşullara göre değişir.
Bireyin görünümü ve benlik saygısını etkileyen, büyük veya çok belirgin nevuslar yani benler özel kozmetikler yardımıyla kapatılabilir. Bunun yanı sıra eğer görünümü etkiliyorsa veya kanser riski artmışsa, benler cerrahi müdahale ile alınabilir.
Tedavi gereken vakalarda genellikle çocuklar okul çağına gelene kadar doğum lekeleri tedavi edilmez. Bununla birlikte doğum lekeleri istenmeyen semptomlara yol açarsa veya görme veya nefes alma gibi hayati işlevleri tehlikeye atarsa daha erken tedavi edilebilir.
Çoğu doğum lekesi zararsızdır ve çıkarılması gerekmez. Bazı doğum lekeleri ise görünüşlerinden dolayı huzursuzluğa neden olabilir. Hemanjiomlar veya benler gibi diğer doğum lekeleri türleri ise cilt kanseri gibi bazı ciddi tıbbi durumlar için risk artışına yol açabilir. Bu doğum lekeleri bir uzman dermatolog tarafından izlenmelidir.
Bazı doğum lekeleri ise cerrahi olarak çıkarılma yoluyla başarılı bir şekilde tedavi edilebilir. Bunlar, etraflarını saran sağlıklı dokuya zarar verebilecek çok derin hemanjiomları içerir. Bazı büyük benlerin de alınması mümkündür.
Doğum lekesinin çıkarılması tipik olarak ayakta tedavi şeklinde gerçekleştirilir ve bir hastaneden ziyade bir dermatoloğun ofisinde tamamlanabilir. Bu müdahale sürecinde doktor lokal anestezi uyguladıktan sonra doğum lekesiCni çıkarmak için küçük bir neşter kullanır. Doğum lekesinin büyük olduğu vakalarda leke birkaç randevu boyunca bölümler halinde çıkarılabilir.
Doku genişletme ise bazen doğum lekelerinin cerrahi olarak çıkarılmasıyla geride kalan yara izini azaltmak için kullanılan başka bir cerrahi tekniktir. Doğum lekesinin yanında bulunan sağlıklı cildin altına balon yerleştirilmesini gerektirir. Bu sayede yeni, sağlıklı cilt bir tür örtücü kanat olarak büyümeye başlar. Bu kanat, daha önce doğum lekesinin bulunduğu alanı kapatmak için kullanılır ve balon daha sonra kaldırılır.
