Tuvalet eğitimiyle ilgili çok çeşitli uygulamalar mevcut. ELELE Çocuk ve Aile Psikolojik Danışmanlık Gelişim ve Eğitim Merkezi Psikolog ve Özel Eğitim Uzmanı Bihter Mutlu Gencer “Bunlardan en doğrusu ve günümüzde kabul göreni çocuğun bireysel gelişimini ve hazır olmasıyla ilgili ipuçlarını baz alarak uygulanacak “çocuk merkezli” bir eğitimdir.” diyor.
Tuvalet eğitimiyle ilgili iki anahtar soru sorulabilir: Ne kadar erken başlanmalı ve nereye kadar zorlayıcı olunmalı? Ne zaman başlanması gerektiğiyle ilgili göz önünde bulundurulması gereken bazı kriterler var. Bihter Mutlu Gencer şöyle diyor: “Çocuğun bu işin tuvalete yapılması gerektiğiyle ilgili sosyal bir farkındalığı varsa; tuvaleti geldiğinde farkına varabiliyor ve bunu konuşmasa bile işaretle anlatabiliyorsa; tuvalette (veya oturakta) güvenli bir şekilde oturabiliyorsa; ve bezi 2 saat boyunca kuru kalabiliyorsa artık tuvalet eğitimi için hazır demektir. Bu farkındalık da genel olarak çocuklarda 18-24 ay arasında oluşmaya başlamaktadır. Bu dönemde çocuklar yavaş yavaş tuvaletle tanıştırılmaya başlanabilir.”
Sizin Tavırlarınız Önemli
Tuvalet eğitiminde dikkat edilmesi gereken en önemli nokta takınılan tavır ve tutumlardır. Bu eğitimle ilgili olarak tamamen olumlu, yapıcı bir tutum içinde olmak, çocuğu asla zorlamamak, kızmamak gerekiyor. Bihter Gencer şunları söylüyor: “Çocuklar büyümek isterler fakat öte yandan aynılık ihtiyaçları da bezden tuvalete geçmek gibi büyük bir değişikliğe tepki göstermelerine neden olabilir. Bazı çocuklar tuvalete oturmakla ilgili korku yaşayabilirler. Bunun nedeni içine düşme korkusu olabilir, sifonla birlikte kendilerinin de içeri çekileceği korkusu olabilir, ya da kendilerinden bir parçayı tuvalete bırakmakla ilgili bir korku yaşayabilirler. Bütün bu tepkilerin normal olduğunu anlamak ve yeni öğrenilen bu büyük beceri için sabır göstermekte, kazaların mutlaka yaşanacağıyla ilgili hazırlıklı olmakta yarar vardır. Büyümekle bebek kalmak arasında gidip geldiği bu dönemde çocuğun kişiliğine saygı göstermelidir. “Sen daha küçüksün” diye eline yardımla kesme denemesi yapmak için bile bıçak vermediğimiz çocuğumuza bir saat sonra “e artık büyüdün çişini tuvalete yap” demek çocuğun kafasını karıştırır.”
Zor Dönemde Zor Eğitim!
Tuvalet eğitimine başlama zamanı olan 2 yaş civarı çocukların negativist dönem denilen aslında çocuğun bireyselliğini ve bağımsızlığını ortaya koyma dönemi olarak açıklanabilen olumsuzluk dönemine rastlıyor. “Bu dönemde dikkat edilmesi gereken nokta olumlu iletişim platformunu kesinlikle elden kaçırmamak olmalıdır.” Diyen Bihter Gencer şöyle devam ediyor: “İnatlaşma, zorlayıcı ve baskıcı tutumlar çocukta intikam duygularının oluşmasına ve tamamen kendi kontrolünde olan bu beceriyi öğrenmemesine neden olabilir. Olumlu iletişim sayesinde çocuğumuzun yeni kazanacağı bütün becerilere ve kişilik gelişimine yardımcı olabiliriz. Tuvalet eğitimi de elbette ki bu olumlu tablodan nasibini alır.”
Tuvalet Eğitiminde Başarı İçin Öneriler
• Uyku, yemek gibi alışkanlıklarda olduğu gibi tuvalet için de bir rutin oluşturmak yararlıdır. Sabah kalkınca, yemeklerden sonra ve akşam yatarken tuvalete gitmek bir rutin haline getirilebilir.
• Tuvalet uygun şekilde kullanıldığında başlarda şeker vermek gibi ufak ödüllendirmeler işe yarayabilir. Aşırı bir ödüllendirmeden kaçınmak, mesela büyük sevinç gösterileri yerine takdir ettiğinizi gösteren bir gülümsemeye çocuğunuzun ihtiyacı olacaktır.
• Eğitime çok erken ve çok geç başlamanın bazı psikolojik etkileri olabilir. Çok erken başlamak ileride çocukta uygunsuz dışkılama problemlerine; çok geç başlamak da özgüven ve bağımsızlık becerilerinin gelişimine ket vurulmasına neden olabilir.
• Bireysel farklılıklar göz önünde bulundurulmalı, eğer çocuk eğitime tepkili yaklaşıyorsa ısrarcı olunmamalı, tekrar başlanmadan önce bir- bir buçuk ay kadar beklenmelidir.
